از اسلام فقط با یک نیرو میتوان محافظت کرد و آن منطق و آزادی دادن و مواجهه صریح و رک و روشن با افکار مخالف است.
مرتضی مطهری، آینده انقلاب اسلامی، ص ۴۹
از اسلام فقط با یک نیرو میتوان محافظت کرد و آن منطق و آزادی دادن و مواجهه صریح و رک و روشن با افکار مخالف است.
مرتضی مطهری، آینده انقلاب اسلامی، ص ۴۹
در مکاتب الهی، آزادی همان رهائی از اسارتهای انسان و اعراض از عبودیت طاغوت است. اعم از طاغوتهای داخلی و خارجی یا عقیدتی و فرهنگی و اقتصادی. آزادی بهمعنی و بهمنظور بی بند و باری و رواج ظلم و فحشا نیست.
مهدی بازرگان،
آزادی، خواسته ابدی؛ بازیابی ارزشها
دربارۀ آزادی و آزادی ملتها، امام علی سخن مشهوری دارند: «لاتَکُن عَبدَ غَیرِکَ وَقَد جَعَلَکَ اللهُُ حُرّاً.» (بندۀ دیگری مباش که خداوند تو را آزاد آفریده است.) سپس مفهوم آزادی را تفسیر کرده است. دوست دارم این جمله را توضیح دهم تا در پرتو ژرفنگری، به میزان والایی و ارزش این سخنان پی ببرید.
معروف است که میگویند: مرز آزادی، آزادی دیگران است. انسان آزاد است هر گونه که بخواهد رفتار کند، ولی حد و مرز این آزادی او به آزادی دیگران محدود میشود. جایی که آزادی به تجاوز به حقوق دیگران بینجامد، دیگر آزادی وجود ندارد. این تفسیری رایج از آزادی است که تا امروز نیز از آن پیروی میکنند و آن را مبنای همۀ قوانین مدنی در جهان میدانند.
ولی به ذوق و سلیقه امام در تفسیر آزادی بنگرید؛ میفرماید: «مَن تَرَکَ الشَّهَواتِ کانَ حُرّاً.» (هر که شهوتها و خواسته های نفسانی را ترک کند، آزاده است.) منظور امام این است که آزادی هیچ حد و مرزی ندارد. آزادی چیست؟ آزادی تنها رها شدن از سیطرۀ دیگران نیست، بلکه همچنین رها شدن از نفسی است که به بدی فرمان میدهد. همانگونه که وقتی من از سیطرۀ استعمارگر یا استثمارگر اقتصادی یا سلطۀ اشغالگر یا ستمگر رها میشوم، آزادم، به همین ترتیب، وقتی از شهوتها و هوسهایم رها میشوم نیز آزادم.
وقتی در این مفهوم دقت کنیم، درمی یابیم که میتوان گفت: آزادی حد و مرزی ندارد، به این شرط که انسان از همه چیز آزاد باشد، نه فقط از دیگران. چرا؟ زیرا آن آزادی که تجاوز به آزادی دیگران را به دنبال داشته باشد، آزادی نیست، بلکه نوعی تجاوز و ستمگری است، و تجاوز به دیگران نوعی پیروزی از هوای نفس و خودپرستی است. اگر از سلطۀ دیگران و از هوای نفس آزاد باشیم. در این صورت، هیچگاه آزادی ما با آزادی دیگران تعارض پیدا نمیکند.
موسی صدر، انسان آسمان
.